हालसालै विश्वव्यापी स्वास्थ्य क्षेत्रमा चर्चा भइरहेको ह्युमन मेटापन्यूमोभाइरस (एचएमपीभी), नयाँ भाइरस होइन तर यसले दिन प्रतिदिन ध्यान आकर्षित गरिरहेको छ । यस लेखमा हामी hMPV, यसको प्रभाव, लक्षण, जोखिम समूह, र यसबाट जोगिने उपायबारे विस्तृत जानकारी प्रस्तुत गर्दैछौं।
एचएमपीभी भाइरस के हो ?
ह्युमन मेटाप्युमो भाइरस (hMPV) एउटा सासप्रश्वास सम्बन्धी भाइरस हो, जुन पहिलो पटक २००१ मा डच अनुसन्धानकर्ताहरूले पत्ता लगाएका थिए। यो भाइरस, यद्यपि नयाँ जस्तो लागे पनि, दशकौँदेखि मानिसहरूबीच फैलिरहेको हुनसक्छ। hMPV, Pneumoviridae परिवारमा पर्छ, जसमा रेस्पिरेटरी सिन्सिशियल भाइरस (RSV) पनि समावेश छ ।
यो भाइरस मुख्य रूपमा सासप्रश्वास प्रणालीमा असर गर्छ। सामान्य रुघाखोकी जस्तै हल्का लक्षणदेखि गम्भीर सासप्रश्वास समस्या सम्म निम्त्याउन सक्छ। विशेष गरी यो भाइरस साना बालबालिका, वृद्धवृद्धा, र कमजोर रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता भएका व्यक्तिहरूका लागि खतरनाक हुन सक्छ ।
कसरी फैलिन्छ ?
एचएमपीभी संक्रमित व्यक्तिसँग नजिक सम्पर्कबाट सजिलै फैलिन सक्छ। यसको मुख्य संक्रमण मार्गहरू:
- खोक्दा वा हाछ्यु गर्दा निस्कने थोपाहरू ।
- संक्रमित सतह छोएपछि अनुहार छुँदा ।
- प्रत्यक्ष सम्पर्क ।
एचएमपीभी भाइरसले सतहमा केही समय बाँचेको हुन सक्छ। त्यसैले हात धुने जस्ता सानो उपायले पनि यसको संक्रमणबाट जोगिन सहयोग पुर्याउन सक्छ ।
इनक्युबेसन अवधि: एचएमपीभी को संक्रमणपछि लक्षण देखिन ३ देखि ६ दिन लाग्न सक्छ। यस अवधिमा व्यक्ति लक्षण नदेखाइकनै संक्रामक हुन सक्छ, जसले संक्रमण रोक्न कठिन बनाउँछ ।
लक्षणहरू: कस्तो देखिन्छ एचएमपीभी ?
एचएमपीभी संक्रमणका लक्षणहरू अन्य सासप्रश्वास सम्बन्धी रोगहरू (जस्तै: रुघाखोकी, फ्लु, वा COVID-19) सँग मिल्दाजुल्दा हुन्छन् । यसका सामान्य लक्षणहरू:
- ज्वरो
- खोकी
- नाक बन्द हुनु वा बग्नु
- घाँटी दुख्नु
- सास फेर्न गाह्रो हुनु
गम्भीर लक्षणहरू (विशेष गरी जोखिम समूहमा):
- ब्रोंकियोलाइटिस: साना बच्चाहरूमा फोक्सोका साना वायुमार्गहरूको सूजन ।
- ब्रोंकाइटिस: ठूला वायुमार्गहरूको सूजन ।
- निमोनिया: फोक्सोको गहिरो संक्रमण, जसले जीवनलाई खतरामा पार्न सक्छ ।
- दम र COPD को जटिलता ।
- कानको संक्रमण: विशेष गरी बालबालिकामा ।
ध्यान दिनुपर्ने कुरा: लक्षणको गम्भीरता र अवधि व्यक्तिको उमेर, स्वास्थ्य अवस्था, र रोगप्रतिरोधात्मक क्षमतामा निर्भर गर्दछ ।
किन जाडोमा बढी देखिन्छ?
जस्तै अन्य सासप्रश्वास सम्बन्धी भाइरसहरू, एचएमपीभी पनि जाडो र वसन्त ऋतुको सुरुवातमा बढी सक्रिय हुन्छ। भीडभाड भएका बन्द ठाउँहरू र कमजोर हावाप्रवाहले भाइरसको प्रसारलाई अझै सजिलो बनाउँछ ।
जोखिम समूह: तपाईं पनि पर्नुहुन्छ त?
विशेष गरी यी समूहका व्यक्तिहरू एचएमपीभी बाट बढी प्रभावित हुन सक्छन् :
- साना बालबालिका: विशेष गरी ५ वर्षमुनिका ।
- वृद्धवृद्धा: ६५ वर्षभन्दा माथिका ।
- कमजोर रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता भएका व्यक्तिहरू: जस्तै: क्यान्सरका बिरामी, दम भएका, वा दीर्घकालीन रोगबाट ग्रसित ।
उपचार: के गर्न सकिन्छ ?
हालसम्म एचएमपीभी को लागि कुनै विशेष एन्टिभाइरल औषधि वा खोप उपलब्ध छैन। यसको उपचार लक्षण व्यवस्थापन र सहायक हेरचाहमा आधारित छ ।
के गर्न सकिन्छ ?
- आराम र हाइड्रेसन: पर्याप्त आराम गर्नु र शरीरलाई हाइड्रेट राख्नु ।
- ज्वरो र दुखाइ कम गर्ने औषधि: पेरासिटामोल प्रयोग गर्नु ।
- नाक सफा गर्ने उपायहरू: नाकको डिकन्जेस्टेन्ट वा सलाइन स्प्रे ।
- ह्युमिडिफायरको प्रयोग: हावा चिसो र गीलो बनाएर खोकी कम गर्न सहयोगी ।
- गम्भीर अवस्थामा: अक्सिजन थेरापी वा ब्रोंकोडायलेटर ।
ध्यान दिनुपर्ने कुरा :
एण्टिबायोटिक औषधिहरू केवल दोस्रो संक्रमण (जस्तै: ब्याक्टेरियल निमोनिया) भएमा मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ ।
रोकथाम: कसरी बच्ने?
तपाईं र तपाईंको परिवारलाई एचएमपीभी बाट बचाउन यी उपायहरू अपनाउनुहोस् :
- नियमित रूपमा हात धुनुहोस् ।
- बिरामी व्यक्तिसँग दूरी कायम गर्नुहोस् ।
- खोक्दा/हाछ्यु गर्दा कुहिनाले मुख छोप्नुहोस् ।
- भीडभाड भएका ठाउँहरूमा मास्क लगाउनुहोस् ।
- राम्रो हावाप्रवाह भएको स्थानमा बस्ने प्रयास गर्नुहोस् ।
डाक्टरलाई कहिले भेट्ने?
यदि तपाईंमा यी लक्षणहरू देखिन्छ भने, तुरुन्तै स्वास्थ्यकर्मीलाई सम्पर्क गर्नुहोस् :
- ज्वरो ३ दिनभन्दा बढी रह्यो ।
- सास फेर्न गाह्रो भयो ।
- छाला वा ओंठ नीलो देखियो ।
- लक्षणहरू लगातार झन् गम्भीर हुँदै गए ।
निष्कर्ष: तपाईंको स्वास्थ्य तपाईंको हातमा
एचएमपीभी जस्तो भाइरसले सबै उमेरका मानिसहरूलाई प्रभावित गर्न सक्छ। तर सही जानकारी, समयमै सावधानी, र स्वास्थ्यकर्मीको सल्लाहले यसलाई नियन्त्रणमा राख्न सकिन्छ।
अधिक जानकारीको लागि आफ्नो नजिकको स्वास्थ्य सेवा प्रदायकलाई सम्पर्क गर्नुहोस्। स्वास्थ्य नै धन हो !
